Translation
Since long before recorded history, the winter solstice and the subsequent “return” of the sun have inspired celebrations and rituals in various societies around the world.
The winter solstice is the shortest day and longest night of the year. In the Northern Hemisphere, it takes place in late December; in the Southern Hemisphere, it occurs in June. From Ancient Romans to Indigenous Americans, cultures around the world have long held feasts and celebrated holidays around the winter solstice.
Շատ վաղ ժամանակներից ի վեր, նախքան պատմագրությունը, Ձմեռային արևադարձը ոգեշնչել է տոնակատարություններ և ծեսեր՝ աշխարհի տարբեր հասարակություններում։
Ձմեռային արևադարձը տարվա ամենակարճ օրն է և ամենաերկար գիշերը: Հյուսիսային կիսագնդում այն տեղի է ունենում դեկտեմբերի վերջին, իսկ Հարավային կիսագնդում՝ հունիսին։ Հին հռոմեացիներից մինչև բնիկ ամերիկացիներ, ամբողջ աշխարհի մշակույթները երկար ժամանակ տոներ են կազմակերպում ձմեռային արևադարձի շրջանում։
1. Saturnalia
Western culture owes many of the traditional midwinter celebrations—including those of Christmas—to Saturnalia, an ancient Roman solstice celebration dedicated to the Saturn, the god of agriculture and time. Though it started out as a one-day celebration earlier in December, this pagan festival later expanded into a riotous weeklong party stretching from December 17 to 24. During this jolliest and most popular of Roman festivals, social norms fell away as everyone indulged in gambling, drinking, feasting and giving gifts.
1. Սատուրնալիա
Արևմտյան մշակույթը ավանդական միջձմեռային տոնակատարություններից շատերի համար, ներառյալ Սուրբ Ծնունդը, պարտական է Սատուրնալիային, որը հին հռոմեական տոնակատարություն է՝ նվիրված գյուղատնտեսության և ժամանակի Աստված Սատուրնին։ Թեև այս հեթանոսական փառատոնը սկսվեց վաղ դեկտեմբերին որպես մեկօրյա տոնակատարություն, հետագայում այն վերածվեց մեկշաբաթյա անզուսպ խնջույքի, որը տևեց դեկտեմբերի 17-ից 24-ը: Հռոմեական այս ամենաուրախ և հանրաճանաչ տոների ժամանակ անհետացան սոցիալական նորմերը, քանի որ բոլորը տարվեցին մոլախաղերով, արբեցողությամբ, հյուրասիրությամբ և նվերներ տալով:
2. St. Lucia’s Day
This traditional festival of lights in Scandinavia honors St. Lucia, one of the earliest Christian martyrs, but was incorporated with earlier Norse solstice traditions after many Norsemen converted to Christianity around 1000 A.D. According to the old Julian Calendar, December 13 (the date that is traditionally given as the day in 304 A.D. when the Romans killed Lucia for bringing food to persecuted Christians hiding in Rome) was also the shortest day of the year. As a symbol of light, Lucia and her feast day blended naturally with solstice traditions such as lighting fires to scare away spirits during the longest, darkest night of the year. On St. Lucia’s day, girls in Scandinavia wear white dresses with red sashes and wreaths of candles on their heads, as an homage to the candles Lucia wore on her head to light her way as she carried the forbidden food in her arms.
Սուրբ Լուսիայի օր
Սկանդինավիայում լույսերի այս ավանդական փառատոնը նվիրված է եղել Սուրբ Լուսիային՝ ամենավաղ քրիստոնյա նահատակներից մեկին, սակայն ընդգրկվել է ավելի վաղ սկանդինավյան արևադարձի ավանդույթների մեջ այն բանից հետո, երբ սկանդինավյան շատ բնակիչներ քրիստոնեություն են ընդունել մոտ 1000 թվականին։ Ըստ հին Հուլյան օրացույցի, դեկտեմբերի 13-ին, ( տարեթիվ, որն ավանդաբար նշվում է որպես մ.թ. 304 թվական, երբ հռոմեացիները սպանեցին Լուսիյային՝ Հռոմում թաքնված հալածված քրիստոնյաներին սնունդ տանելու համար) նաև տարվա ամենակարճ օրն էր։ Որպես լույսի խորհրդանիշ՝ Լուսիյան և նրա տոնի օրը բնականորեն միախառնվել են արևադարձի ավանդույթների հետ, ինչպիսիք են կրակ վառելը՝ վախեցնելու հոգիներին տարվա ամենաերկար, ամենամութ գիշերը: Սուրբ Լուսիյայի օրը Սկանդինավիայում աղջիկները հագնում են սպիտակ զգեստներ՝ կարմիր թևերով և մոմերով ծաղկեպսակներ կրում իրենց գլխին՝ որպես հարգանքի տուրք այն մոմերին, որոնք Լուսիյան կրում էր իր գլխին՝ լուսավորելու իր ճանապարհը, երբ նա իր ձեռքերով տանում էր արգելված սնունդը:
3. Dong Zhi
The Chinese celebration of the winter solstice, Dong Zhi (which means “Winter Arrives”) welcomes the return of longer days and the corresponding increase in positive energy in the year to come. Occurring only six weeks before the Chinese New Year, the festival has its own significance for many people, and is believed to be the day when everyone gets one year older. The celebration may have begun as a harvest festival, when farmers and fisherman took time off to celebrate with their families. Today, it isn’t an official holiday, but remains an occasion for families to join together to celebrate the year that has passed and share good wishes for the year to come. The most traditional food for this celebration in southern China is the glutinous rice balls known as tang yuan, often brightly colored and cooked in sweet or savory broth. Northern Chinese enjoy plain or meat-stuffed dumplings, a particularly warming and nourishing food for a midwinter celebration.
3. Դոնգ Ժի
Ձմեռային արևադարձի չինական տոնակատարությունը՝ դոնգ Ժին, (որը նշանակում է «Ձմեռը գալիս է») ողջունում է օրերը երկարելը և դրական էներգիայի համապատասխան աճը գալիք տարում: Տոնը, որը տեղի է ունենում չինական Նոր տարուց ընդամենը վեց շաբաթ առաջ, շատերի համար ունի իր ուրույն նշանակությունը և համարվում է այն օրը, երբ բոլորը մեկ տարով մեծանում են: Տոնակատարությունը կարող էր սկսվել որպես բերքի տոն, երբ ֆերմերներն ու ձկնորսները արձակուրդ էին վերցրել՝ նշելու իրենց ընտանիքների հետ: Այսօր այն պաշտոնական տոն չէ, բայց մնում է առիթ, որպեսզի ընտանիքները միավորվեն՝ նշելու անցած տարին և կիսվելու գալիք տարվա բարեմաղթանքներով: Հարավային Չինաստանում այս տոնակատարության համար ամենաավանդական ուտելիքը բրնձի կպչուն գնդիկներն են, որոնք հայտնի են որպես թանգ յուան՝ հաճախ վառ գույներով և եփած քաղցր կամ ախորժալի արգանակի մեջ: Հյուսիսային չինացիները վայելում են պարզ կամ մսով լցոնված պելմենիներ, որոնք հատկապես տաք և սննդարար կերակուր են միջձմեռային տոնակատարության ժամանակ։
4. Shab-e Yalda
On the longest night of the year, Iranians all over the world celebrate the triumph of Mithra, the Sun God, over darkness in the ancient festival of Shab-e Yalda (which translates to “Night of Birth”). According to tradition, people gather together on the longest night of year to protect each other from evil, burning fires to light their way through the darkness and performing charitable acts. Friends and family join in making wishes, feasting on nuts, pomegranates and other festive foods and reading poetry, especially the work of the 14th-century Persian poet Hafiz. Some stay awake all night to rejoice in the moment when the sun rises, banishing evil and announcing the arrival of goodness.
Շաբ-Է Յալդա
Տարվա ամենաերկար գիշերը իրանցիներն ամբողջ աշխարհում նշում են Միտրայի՝ Արևի Աստծո հաղթանակը խավարի դեմ հնագույն Շաբ-է Յալդայի փառատոնը, (որը թարգմանվում է որպես «Ծննդյան գիշեր»): Ավանդույթի համաձայն՝ մարդիկ հավաքվում են տարվա ամենաերկար գիշերը, որպեսզի պաշտպանեն միմյանց չարից։ Կրակ են վառում՝ լուսավորելու իրենց ճանապարհը խավարի մեջ և կատարում բարեգործություններ: Ընկերներն ու ընտանիքը միանում են մաղթանքներով, հյուրասիրելով ընկույզ, նուռ և տոնական այլ ուտեստներ և կարդում պոեզիա, հատկապես 14-րդ դարի պարսիկ բանաստեղծ Հաֆիզի ստեղծագործությունները: Ոմանք ամբողջ գիշեր արթուն են մնում՝ արևածագով ուրախանալու, չարը վանելու և դրանով բարության գալուստը ավետելու համար:
5. Inti Raymi
In Peru, like the rest of the Southern Hemisphere, the winter solstice is celebrated in June. The Inti Raymi (Quechua for “sun festival”), which takes place on the solstice, is dedicated to honoring Inti, the sun god. Before the Spanish conquest, the Incas fasted for three days before the solstice. Before dawn on the fourth day, they went to a ceremonial plaza and waited for the sunrise. When it appeared, they crouched down before it, offering golden cups of chicha (a sacred beer made from fermented corn). Animals—including llamas—were sacrificed during the ceremony, and the Incas used a mirror to focus the sun’s rays and kindle a fire. After the conquest, the Spaniards banned the Inti Raymi holiday, but it was revived in the 20th century (with mock sacrifices) and continues today.
Ինտի Ռայմի
Պերուում, ինչպես և հարավային կիսագնդի մնացած մասերում, ձմեռային արևադարձը նշվում է հունիսին։ Ինտի Ռայմին (քեչուա նշանակում է «արևի փառատոն»), որը տեղի է ունենում արևադարձին, նվիրված է Արևի աստծուն՝ ի պատիվ Ինտիի։ Մինչ իսպանացիների նվաճումը, ինկերը երեք օր ծոմ էին պահում արևադարձից առաջ: Չորրորդ օրվա լուսաբացին նրանք գնում էին ծիսական հրապարակ և սպասում արևածագին։ Երբ արևը հայտնվում էր, նրանք խոնարհվում էին նրա առջև՝ պարզելով ոսկե գավաթների մեջ լցված չիչա (սրբազան գարեջուր՝ պատրաստված խմորած եգիպտացորենից): Կենդանիները, այդ թվում՝ լամաները, զոհաբերվում էին արարողության ժամանակ, իսկ ինկաներն օգտագործում էին հայելի՝ կենտրոնացնելու արևի ճառագայթները և կրակ վառելու համար։ Նվաճումից հետո իսպանացիներն արգելեցին Ինտի Ռայմի տոնը, սակայն այն վերածնվեց 20-րդ դարում (կեղծ զոհաբերություններով) և շարունակվում է մինչ օրս։
6. Shalako
For the Zuni, one of the Native American Pueblo peoples in western New Mexico, the winter solstice signifies the beginning of the year, and is marked with a ceremonial dance called Shalako. After fasting, prayer and observing the rising and setting of the sun for several days before the solstice, the Pekwin, or “Sun Priest” traditionally announces the exact moment of itiwanna, the rebirth of the sun, with a long, mournful call. With that signal, the rejoicing and dancing begin, as 12 kachina clowns in elaborate masks dance along with the Shalako themselves—12-foot-high effigies with bird heads, seen as messengers from the gods. After four days of dancing, new dancers are chosen for the following year, and the yearly cycle begins again.
Շալակո
Արևմտյան Նյու Մեքսիկոյում գտնվող բնիկ ամերիկացի Պուեբլո ժողովուրդներից մեկի՝ զունիների համար ձմեռային արևադարձը համարվում է տարվա սկիզբ և նշվում է ծիսական պարով, որը կոչվում է Շալակո: Արևադարձից մի քանի օր առաջ՝ ծոմ պահելուց, աղոթքից և արևի ծագումն ու մայրամուտը դիտելուց հետո, Պեկվինը կամ «Արևի քահանան» ավանդաբար երկար, սգավոր կանչով հայտարարում է իթիվաննայի ճշգրիտ պահը՝ արևի վերածնունդը: Այդ ազդանշանով սկսվում է ուրախությունն ու պարը, երբ 12 կաչինա ծաղրածուներ՝ պատրաստված դիմակներով, պարում են հենց Շալակոյի հետ միասին։ Նրանք 12 ոտնաչափ բարձրությամբ արձանիկներ են` թռչունների գլուխներով, որոնք դիտվում են որպես աստվածների սուրհանդակներ: Չորս օր պարելուց հետո ընտրվում են հաջորդ տարվա համար նոր պարողները, և տարեկան ցիկլը նորից սկսվում է։
7. Soyal
Like the Zuni, the Hopi of northern Arizona are believed to be among the descendants of the mysterious Anasazi people, ancient Native Americans who flourished beginning in 200 B.C. (As the Anasazi left no written records, we can only speculate about their winter solstice rites, but the placement of stones and structures in their ruins, such as New Mexico’s Chaco Canyon, indicate they certainly took a keen interest in the sun’s movement.) In the Hopi solstice celebration of Soyal, the Sun Chief takes on the duties of the Zuni Pekwin, announcing the setting of the sun on the solstice. An all-night ceremony then begins, including kindling fires, dancing and sometimes gift-giving. Traditionally, the Hopi sun-watcher was not only important to the winter solstice tradition, as his observation of the sun also governed the planting of crops and the observance of Hopi ceremonies and rituals all year long.
Սոյալ
Ինչպես և զունիները, հյուսիսային Արիզոնայի հոպիները նույնպես համարվում են խորհրդավոր Անասազի ժողովրդի ժառանգներից, հին բնիկ ամերիկացիներից, որոնք բարգավաճել են մ.թ.ա. 200 թվականից: (Քանի որ Անասազիները գրավոր գրառումներ չեն թողել, մենք կարող ենք միայն ենթադրություններ անել նրանց ձմեռային արևադարձի ծեսերի մասին, սակայն քարերի և կառույցների տեղադրումը նրանց ավերակներում, ինչպիսին է Նյու Մեքսիկոյի Չակո կիրճը, ցույց է տալիս, որ նրանք, անշուշտ, մեծ հետաքրքրություն են ցուցաբերել արևի շարժման նկատմամբ:) Սոյալի հոպի արևադարձի տոնակատարության ժամանակ Արևի պետը ստանձնում է Զունի Պեկվինի պարտականությունները՝ հայտարարելով արևի մայրամուտը արևադարձի վրա: Այնուհետև սկսվում է ամբողջ գիշերվա արարողությունը, ներառյալ կրակ վառելը, պարելը և երբեմն նվերներ տալը: Ավանդաբար, հոպիի արևադիտողը կարևոր էր ոչ միայն ձմեռային արևադարձի ավանդույթի համար, քանի որ նրա արևի դիտարկումը նաև ղեկավարում էր բերքի տնկումը և հոպիի արարողությունների ու ծեսերի պահպանումը ողջ տարվա ընթացքում:
8. Toji
In Japan, the winter solstice is less a festival than a traditional practice centered around starting the new year with health and good luck. It’s a particularly sacred time of the year for farmers, who welcome the return of a sun that will nurture their crops after the long, cold winter. People light bonfires to encourage the sun’s return; huge bonfires burn on Mount Fuji each December 22. A widespread practice during the winter solstice is to take warm baths scented with yuzu, a citrus fruit, which is said to ward off colds and foster good health. Many public baths and hot springs throw yuzu in the water during the winter solstice. Many Japanese people also eat kabocha squash—known in the United States as Japanese pumpkin—on the solstice, as it is thought to bring luck.
Թոջի
Ճապոնիայում ձմեռային արևադարձն ավելի շուտ փառատոն է, քան ավանդական պրակտիկա, որը կենտրոնացած է նոր տարին առողջությամբ և հաջողությամբ սկսելու շուրջ: Տարվա սուրբ ժամանակ է համարվում հատկապես ֆերմերների համար, ովքեր ողջունում են արևի վերադարձը, որը կսնուցի իրենց բերքը երկար, ցուրտ ձմեռից հետո: Մարդիկ խարույկներ են վառում՝ խրախուսելու արևի վերադարձը։ Ամեն դեկտեմբերի 22-ին Ֆուջի լեռան վրա հսկայական խարույկներ են այրվում: Ձմեռային արևադարձի ժամանակ տարածված պրակտիկա է համարվում յուզու բույրով տաք լոգանք ընդունելը՝ ցիտրուսային մրգով, որն ասում են, որ պաշտպանում է մրսածությունից և քաջ առողջություն է ապահովում: Շատ հասարակական բաղնիքներ և տաք աղբյուրներ ձմեռային արևադարձի ժամանակ յուզուն են լցնում ջրի մեջ: Շատ ճապոնացիներ նաև ուտում են կաբոչա դդմիկ, որը հայտնի է ԱՄՆ-ում որպես ճապոնական դդում, արևադարձի ժամանակ, քանի որ կարծում են, որ այն բախտավորություն է բերում:
Mkhitar Sebastatsi Educational Complex 